WARSZAWSKIE POKOLENIA

 
ZWM 1945-1948
Od zespołu redakcyjnego

   Ten „Zeszyt”, to drugi rozdział historii warszawskiej organizacji Związku Walki Młodych, jakże inny od pierwszego, okupacyjnego, gdy organizacja - jak byśmy to dziś określili - działała na zasadzie „miejskiej partyzantki”, gdy jakże często padały strzały, wybuchały domowym sposobem konstruowane bomby, wysadzane były tory na trasach niemieckich dostaw żołnierzy i sprzętu na front wschodni. Ale były także ofiary Od kul gestapo zginęli pierwsi przewodniczący ZWM: Hanka Sawicka i Janek Krasicki, ginęli w walce ulicznej, podczas akcji sabotażowych i innych liczni żołnierze GL i AL z ZWM-owskich oddziałów o kryptonimie M-XIV. Wreszcie krwawo okupiony został ich udział w Powstaniu Warszawskim, w którym odznaczył się ZWM-owski Batalion „Czwartaków”.
   To wszystko staraliśmy się przypomnieć w wydanym w 2008 r. „Zeszycie I” pod tytułem „Konspiracyjny Związek Walki Młodych w Warszawie”.
   Ten „drugi rozdział” historii warszawskiego ZWM jest zupełnie inny. I sam ZWM stał się inny, bo inna także była, po martyrologii powstańczej - Warszawa i inna stawała się Polska, w której władzę przejmowała - nie bez walki z siłami dążącymi do powrotu przedwrześniowych stosunków - lewica, przede wszystkim PPR i PPS. Tego, co nazywaliśmy później aż „wojną domową” nie odczuwało się tak bezpośrednio w stolicy. Tu - szczególnie na lewym brzegu Wisły - dominowały problemy związane z przystosowywaniem ruin do jakich - takich warunków życia wracającej z popowstańczej tułaczki ludności, z odgruzowywaniem ulic, uruchamianiem warsztatów pracy, szkół i uczelni.
   W tym wszystkim aktywnie uczestniczył ZWM, chociaż i on sam musiał się „odbudowywać”. Warszawski ZWM złożył bowiem, nie tylko wielką ofiarę krwi w czasie okupacji i w Powstaniu, ale i po wyzwoleniu nie mógł ograniczyć swych obowiązków do granic stolicy i do problemów młodzieżowych. Nowa lewicowa władza sięgała bowiem po ZWM-owców, powierzała im odpowiedzialne zadania w aparacie państwowym, bo jej potrzeby kadrowe były olbrzymie i to nie tylko w stolicy ale również w innych wyzwolonych już regionach Polski. I tam zresztą trzeba było tworzyć organizację ZWM-owską i robili to przede wszystkim warszawscy, „okupacyjni” ZWM-owcy. 
    O tym, jak pracowali ZWM-owcy w Warszawie w latach 1945-1948, stara się opowiedzieć ten „Zeszyt II”. Staraliśmy się pokazać ZWM-owców nie tylko w politycznych akcjach, w walce o „duszę młodzieży”, ale w pracy dla odbudowy Warszawy, w akcjach kulturalnych, w sporcie, w przezwyciężaniu analfabetyzmu - tej spuścizny Polski przedwrześniowej i okupacji.
   Jeszcze wokół były ruiny, a ZWM planował już budowę wielkiego Centralnego Domu Młodzieży - ba, Młodzieżowej Dzielnicy! To studenci, skupieni w Akademickim Związku Walki Młodych „Życie” i Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, byli inicjatorami kursów pozwalających młodzieży robotniczej, chłopskiej i małomiasteczkowej na przyspieszone wchodzenie w mury otwieranych wyższych uczelni. Staraliśmy się również napisać o tych, którzy z ZWM-em współdziałali; o odbudowujących się młodzieżowych organizacjach, które istniały już przed wojną - z OM TUR -em, związanym z PPS i Związkiem Młodzieży Wiejskiej „Wici”, związanym z ludowcami, a także ze Związkiem Młodzieży Demokratycznej, bazującym na środowiskach inteligenckich. Skorzystaliśmy także z okazji, by przypomnieć istnienie i walkę lewicowej organizacji emigracyjnej we Francji - Związku Młodzieży Polskiej „Grunwald”, której działacze po wojnie zasilili szeregi ZWM w Polsce, w tym również w Warszawie. Staraliśmy się pokazać, jak w toku wspólnej pracy, stopniowo, nie bez trudności i konfliktów, które były raczej odbiciem sporów ideowo-politycznych patronujących im partii, następowało zbliżenie młodzieżowych organizacji. To zbliżenie - zakończyło się zjednoczeniem ruchu młodzieżowego, które to zjednoczenie - trzeba to przyznać - było rezultatem nacisku „wyższych politycznych konieczności”, związanych z wchodzeniem w okres stalinizmu, ale - tak nam się wydaje - to młodzieżowe zjednoczenie, dzięki wcześniejszej współpracy, było dość naturalne.
   Zespół pracujący nad tym „drugim rozdziałem” historii warszawskiego ZWM nie jest zespołem historyków i nie traktuje tego jako naukowego opracowania. Po prostu świadkom tamtych wydarzeń chcemy przypomnieć ich młode lata i wbrew oficjalnym opiniom powiedzieć: nie jesteście straconym pokoleniem, dobrze zasłużyliście się Polsce i Warszawie. A ich dzieciom i wnukom chcielibyśmy uświadomić, że mogą być dumni ze swoich dziadków i rodziców.

Krystyn Dąbrowa

      Zespół redakcyjny dziękuje tym wszystkim, którzy wspomagali nas dokumentami i innymi materiałami, a także własną pamięcią w opraco¬waniu materiałów zamieszczonych w zeszytach „Konspiracyjny ZWM w Warszawie” oraz „Związek Walki Młodych w Warszawie 1945-1948”.
Spis treści

Od zespołu redakcyjnego

I. OPRACOWANIA

ZWM w Warszawie, lata pookupacyjne i powojenne 1944-1948 
- Zdzisław Andruszkiewicz

Ruch młodzieżowy w Warszawie (w latach 1944-1948) 
- Bogdan Hillebrandt 

Akademicki Związek Walki Młodych „Życie” 
- Zenon Wróblewski 

W dobrze pojętym interesie Francji i Polski 
- Zenon Wasilewski

Pieśń Grunwaldu 

Kronika rozwoju i działalności warszawskiej organizacji ZWM
wiatach 1945-1948
- Olimpia Zaborska

II. WSPOMNIENIA UCZESTNIKÓW WYDARZEŃ Z TAMTYCH LAT 

Bożena Puchalska - Ulica Koźmińska 

Aleksander Merker - Dwa lata Centralnej Szkoły ZWM 

Władysław Góralski - Wspomnienie aktywisty centralnego szczebla 

Edmund Halamski - Młodzież pomaga kolejnictwu, ZWM-owcy
konwojują transporty węgla dla Stolicy 

Janina Balcerzak - Batalion odbudowy; Postscriptum

Z.P. To co pamiętam z tamtych lat

Stanisław Orłowski - Parę zdań wspomnieniowo

Zbigniew Wieczorek - O samorządzie w akademikach 

Barbara Dąbrowicz-Majorek - Pierwszy Zjazd (okiem i piórem piętnastolatki) 

Michalina Biernacka - Związek Młodzieży Polskiej „Grunwald”

III. DOKUMENTY

Hymn ZWM 

Z uchwał plenarnego posiedzenia ZG ZWM (2-3.III. 1945 r.) 

Deklaracja Programowa ZWM (z roku 1945) 

Wstęp do Statutu AZWM „Życie” (uchwalonego przez II Zjazd AZWM 
4-6.1.1946 r.) 

Z rezolucji ogólnokrajowej konferencji AZWM „Życie”

ZWM jest związkiem Polskiej Młodzieży Ludowej Miast i Wsi
- z uchwał Plenum ZG ZWM 
(20-23.11.1947 r.) 

Referat Przewodniczącego Zarządu Głównego ZWM Aleksandra
Kowalskiego wygłoszony na I Krajowym Zjeździe (XII. 1947 r.)

Przemówienie Sekretarza Generalnego KC PPR Władysława Gomułki
- Wiesława, wygłoszony na 
I Krajowym Zjeździe ZWM (XII.1947 r.) 

Ze Statutu ZWM uchwalonego na 
I Krajowym Zjeździe ZWM 

Prawo ZWM uchwalone na I Krajowym Zjeździe (XII.1947 r.) 

Oficerowie Armii Ludowej piszą do Prezydenta Bolesława Bieruta

IV. WALKA MŁODYCH INFORMUJE 

V. SYLWETKI I BIOGRAMY

Przewodniczący Warszawskiej Organizacji ZWM 

Działacze Warszawy i Szczebla Centralnego 

Redaktorzy Naczelni „Walki Młodych” 

Helena Jaworska-Werner ps. „Hela” 

Irena Tarłowska 

Henryk Holland 

ZMP „Grunwald” 

Michalina Halina Małek-Biernacka 

Stanisław Stęplewski 

Bogdan Wasilewski 

VI. Z WIERSZEM NA CO DZIEŃ 

VII. BIBLIOGRAFIA 
Kliknij, aby edytować treść...
Manifo.com - free website